Gerrit Jan de Rook zag de permanente tentoonstelling die het Gemeentemuseum Den Haag aan Mondriaan en de Stijl heeft gewijd. Hij stuurde een reactie aan de AICA website.

Door Gerrit Jan de Rook

Ik wind me niet gauw op over een tentoonstelling. Deze is naar mijn smaak of niet, en voor mij is alles toegestaan mits de kunstwerken maar niet beschadigd worden (of daarop een te groot risico lopen). En ik weet, tentoonstellingen over kunstenaarsgroepen zijn lastig. Ze zijn vrijwel nooit hecht en worden meestal alleen in leven gehouden om financieel of publicitair gewin.

Toch kan ik niet nalaten mijn onvrede te uiten over de expositie die het Gemeentemuseum Den Haag nu aan De Stijl wijdt. Aangewakkerd door de publicitaire bombarie waarmee deze ‘nieuwe vleugel’ werd aangekondigd. Laat ik beginnen met de keuze van de getoonde stukken.

Veel kan leuk zijn maar is dat zelden. Zeker in kleine ruimtes nodigt een dergelijke aanpak niet uit tot nauwkeurig kijken. Het enthousiasme van de samenstellers heeft in dit geval bovendien tot overmoed geleid. Vier bijna identieke Vantongerloo’s, strak op elkaar, zijn prachtig maar een tiental op een kluitje is al gauw overkill. Hetzelfde geldt voor de presentatie van Sonia Delaunay: veel te royaal voor iemand die misschien niet eens op de tentoonstelling thuishoort.

Op mij maakt het de indruk dat de – op zichzelf terechte – opwinding over dit bijzondere materiaal de overhand heeft gekregen over het doel van de tentoonstelling: een presentatie van De Stijl-groep. Hoewel iedereen zo langzamerhand wel weet dat die uit meer bestond dan alleen Van Doesburg, Van Doesburg en Van Doesburg. (Of: Van Doesburg, Bonset en Camini).

Ook op het gebied van de maquettes is de expositie te royaal. De vertegenwoordiging van Le Corbusier bijvoorbeeld is te groot en in mijn ogen bovendien misplaatst.

De ruimte van de ‘De Stijl-vleugel’ is beperkt. Waarom zoveel vazen van Brouwer? Waarom een serie Judds? En vooral: waarom dat krampachtige construct die de vormgever (Krijn de Koning, red.) van de expositie in het hart ervan meende te moeten – en mocht – plaatsen. Ook de aanwezigheid van de kunstwerken van De Konings vormgevingspartner Holtrop vind ik verwerpelijk.

Maar het allerergste vind ik dat het – op zichzelf lovenswaardige – idee van een De Stijl-presentatie dit keer ten koste is gegaan van de schilderijen van Mondriaan. Deze zijn visueel beschadigd. Door ze niet in Berlages sublieme licht op de eerste verdieping te presenteren maar op de vleugel die bedoeld was voor toegepaste kunst (hoe begrijpelijk ook door de aanwezigheid van zoveel werk op papier) doet men ze geen recht. Hoe haal je het in je hoofd om de belangrijkste groep in een pijpenla te tonen! Hoe haal je het in je hoofd om je topstuk daar het minste licht te gunnen!  Jammer…

De PvdA fractie van de Eindhovense gemeenteraad heeft een plan gelanceerd waarin het Van Abbemuseum drastisch wordt gekort op de begroting en eigen inkomsten moet genereren met hogere bezoekersaantallen. In de praktijk komt dat neer op een onzekere toekomst voor het museum. Verschillende partijen in de gemeenteraad steunen het PvdA plan. AICA Nederland stuurde een open brief aan de Eindhovense gemeenteraad en het college van B&W.

Geachte leden van de Gemeenteraad, geachte leden College B&W,

Het Van Abbemuseum is een vitaal museum dat met zijn nationale en internationale tentoonstellings- en aankoopbeleid en zijn vele spraakmakende projecten en conferenties aan het profiel van de stad Eindhoven een stevige bijdrage levert. En dat al vele jaren doet. Dat verschillende partijen van diezelfde stad nu deze bijdrage honoreren met het opleggen van een onmogelijk te behalen financieel target is een misvatting van formaat. Het is juist het gedurfde beleid van het museum dat de aandacht trekt en daarmee de uitstraling van Eindhoven vergroot.

Het Van Abbemuseum vertegenwoordigt een beleid dat in het Nederlandse museumlandschap een niche is: het tracht de relatie duidelijk te maken tussen kunst en de wereld buiten het museum.

Als waardering voor het gedurfde en vernieuwende beleid is het museum de afgelopen jaren tweemaal genomineerd voor de jaarlijkse Oorkonde van AICA Nederland, de internationale vereniging van kunstcritici: in 2010 voor beste kunstinstelling en in 2011 voor beste tentoonstelling.

In 2010 schreef de AICA jury over het Van Abbemuseum:

'In Nederland werkende kunstenaars krijgen in het museum een internationaal podium. Het tentoonstellingbeleid is divers en strekt zich uit van grote solopresentaties van invloedrijke kunstenaars vanaf de jaren zestig tot nu, tot grote groepstentoonstellingen, die doorgaans gelieerd zijn aan een maatschappelijk thema.'

Wanneer het College van Eindhoven ingaat op het PvdA plan is het maar de vraag of het Van Abbemuseum de doelstellingen haalt. In ieder geval is het duidelijk dat Nederland en Eindhoven dan een van de meest markante museumprogramma's verliezen.

Robert-Jan Muller

Voorzitter AICA Nederland (Association Internationale des Critiques d'Art)

Ontwerp logo: afdeling Ontwerpen van het Sandberg Instituut Amsterdam

De voorgenomen bezuinigingen op cultuur worden maandag in de Tweede Kamer besproken. Van verschillende kanten in de kunstwereld zijn er protestacties en debatten opgezet tegen die bezuinigingen. Het Stedelijk Museum Amsterdam organiseert donderdag 23 juni een Town Hall Meeting waar onder anderen Ellen de Bruyne (galeriehouder), Ann Demeester (de Appel) en Melvin Moti (kunstenaar en tutor aan De Ateliers) zullen spreken. Vrijdag 24 juni wordt de actie Art Bomb gehouden, waarbij gekleurde rookbommen bij kunstinstellingen worden afgestoken. Iedereen kan meedoen en op de site Artbomb.nl wordt uitgelegd hoe, wanneer en hoe je dat op een veilige manier doet. Zondag 26 juni wordt het Museum Boijmans Van Beuningen bezet. Acte de présence geven onder meer Job Cohen, Émile Roemer en Anton Corbijn. Maandag 27 juni, de dag van het debat in de Tweede Kamer, heeft SKOR een Flashmob op het Korte Voorhout georganiseerd. En vanaf 10.00 uur wordt er geprotesteerd op het Haagse Binnenhof en zijn daar publieksacties. 30 Juni organiseert de Amsterdamse Kunstraad in de Rode Hoed de gevolgen van de bezuinigen op de Amsterdamse situatie. Studenten van de afdeling Ontwerpen van het Sandberg Instituut Amsterdam hebben in samenwerking met De Appel en Kunsten '92 een aantal actielogo's ontworpen dat vrij te gebruiken is http://www.schadekaart.nl/page/2828/nl.

Deze en andere acties zijn verzameld en te volgen op de site Schadekaart.nl. Om te zien wat waar en wanneer aan de hand is en hoe je kunt meedoen klik je op http://www.schadekaart.nl/page/2339/nl

foto: Robert-Jan Muller

De SKOR protesteert tegen de voorgenomen overheidsbezuinigingen, die wellicht voor deze organisatie het einde van de activiteiten betekenen, met een petitie actie. SKOR zegt over zichzelf dat 'SKOR dé culturele instelling (is) die de expertise en kennis heeft om op innovatieve wijze te reageren op het steeds veranderende publieke domein' en roept op: 'Laat de investering die voor kunst in de openbare ruimte is gedaan, niet verloren gaan.'. Lees hier de petitie http://petities.nl/petitie/waar-is-de-kunst-in-de-openbare-ruimte-gebleven

Rijksacademie Open Dag, 27 november 2009, foto Robert-Jan Muller

De Rijksacademie in Amsterdam is een van de tweede-fase kunstopleidingen die door de bezuinigingsplannen van de regering worden bedreigd in het bestaan. Het instituut heeft een petitie-actie georganiseerd waarin de staatssecretaris gevraagd wordt de Rijksacademie te ontzien.

De Rijksakademie zegt over zichzelf dat het 'een gezonde instelling (is) met een groot netwerk en draagvlak binnen en buiten Nederland. Het dient als een voorbeeld voor residency programma's en non-profitorganisaties wereldwijd. Een wegbezuiniging van dit instituut zou een ramp zijn voor de Nederlandse beeldende kunstsector en de positie van Nederland in het internationale veld van de hedendaagse kunst.'

Klik hier om de tekst van de petitie te lezen http://www.change.org/petitions/support-the-rijsakademie-secure-the-art-of-the-future?utm_medium=twitter&utm_source=share_petition

Opening tentoonstelling In Search of the Unknown, NIMk, Amsterdam, 2009, foto Robert-Jan Muller

De voorgenomen bezuinigingen op cultuur door Staatssecretaris Halbe Zijlstra heeft onder meer een petitie actie in gang gezet (tot 20 juni te tekenen) op petities.nl. De indieners 'zijn van mening dat beleid niet verantwoord kan worden geformuleerd voordat alle feiten inzake de te treffen maatregelen én de daaruit voortvloeiende consequenties eenduidig beschikbaar zijn'.

De petitie is te lezen en te ondertekenen op http://petities.nl/petitie/bezuinigen-op-cultuur-zonder-alle-feiten-nooit

Sarah van Sonsbeeck, One cubic meter of broken silence. Foto: Robert-Jan Muller

Een aantal beeldende kunstinstellingen schreef een open protestbrief aan Staatssecretaris Zijlstra van Cultuur en aan de leden van de Tweede Kamer naar aanleiding van de voorgenomen bezuinigingen op de cultuur. Volgens de schrijvers, waaronder SKOR, NIMk, De Zaak Nu (de zogenaamde presentatie instellingen), post-academische kunstopleidingen en kunstenaars, betekenen de plannen 'simpelweg het einde van een internationaal gewaardeerd cultuurklimaat dat zijn weerga niet kent elders in de wereld'. Hieronder de tekst van de brief.

Nederland, 10 juni 2011

Geachte heer Zijlstra, Geachte leden van de Tweede Kamer,

De notitie die de Staatssecretaris vandaag heeft bekend gemaakt, betekent geen nieuw begin, zoals deze eerder heeft gesteld, maar simpelweg het einde van een internationaal gewaardeerd cultuurklimaat dat zijn weerga niet kent elders in de wereld.

Voor Thorbecke, de geestelijk vader van staatssecretaris Zijlstra, althans van zijn partij, was de politiek het gevolg van een lange termijn visie. Hij zag de politiek bestuurder als vormgever van de tijd, die historische lijnen interpreteert en van daaruit een visie ontwikkelt voor de toekomst. De maatregelen die de Staatssecretaris voorstelt verbleken in het licht van zijn voorganger tot resultaatbejag op de korte termijn, dat zich geen enkele rekenschap geeft van historische verworvenheden en maatschappelijke ontwikkelingen. Een prominente Nederlandse verzamelaar noemde de notitie van de Staatssecretaris een nieuwe ‘beeldenstorm’. Die vergelijking is treffend en adequaat: het veld ‘beeldende kunst’ wordt in en door deze notitie verminkt met fatale gevolgen voor het publiek.

We leven in een beeldcultuur. Kennis en informatie circuleert grotendeels in de vorm van beeld. Kunst, en beeldende kunst in het bijzonder, is bij uitstek het domein dat ons leert om te gaan met dat wat we nog niet kennen, dat ons onverwachte visies en vergezichten biedt. Beeldende kunst maakt een zelfbewuste en kritische omgang met het alomtegenwoordige beeld mogelijk. Het is daarom onbegrijpelijk dat een overheid die haar burgers wil voorbereiden op een veelbelovende toekomst, besluit om dat deel van het maatschappelijk bestel onderuit te halen, dat het publiek hierin begeleidt. De keiharde aanpak van de sector beeldende kunst (van 53,5 miljoen naar 31 miljoen) wordt in deze notitie niet onderbouwd met logische noch feitelijke argumenten. Read more

De drie nominaties voor de AICA Oorkonde 2011 zijn bekend. In de periode 2008-2010 komen volgens de jury als beste tentoonstelling in aanmerking: Erasmus in Beeld (Museum Boijmans Van Beuningen), Play van Abbe (Van Abbemuseum) en Van Goghs brieven. De Kunstenaar aan het woord. (Van Goghmuseum). AICA Nederland leden kunnen tot en met 30 juni stemmen op de tentoonstelling van hun voorkeur. Hieronder zijn de nominaties te lezen.

Door Robbert Roos, Ingrid Commandeur en Kees Keijer (jury AICA Oorkonde 2011)

Erasmus in beeld (Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, 8 november 2008 t/m 8 februari 2009). (foto's Bob Goedewaagen)

De tentoonstelling Erasmus in beeld in Museum Boijmans Van Beuningen was in essentie een tentoonstelling over het leven en werk van Desiderius Erasmus, maar oversteeg in alles het doorgaans weinig beeldende karakter van een historische schets. De tentoonstelling bracht de raakvlakken van Erasmus’ gedachtegoed en de prentkunst en beeldende kunst uit de vijftiende eeuw (1450-1550) op thematische wijze in beeld. Door de nadruk te leggen op de invloed van Erasmus op de kunsten en het feit dat hij zelf ook veelvuldig is geportretteerd, was op de tentoonstelling een ruime selectie belangrijke topstukken te zien. De tentoonstelling bracht portretten bijeen van Erasmus door kunstenaars als Quinten Massys, Hans Holbein de Jonge en Albrecht Dürer. Brieven en geschriften bewijzen dat Erasmus nauwkeurig de regie behield over de wijze waarop hij werd afgebeeld. Ook besteedde de tentoonstelling aandacht aan onderwerpen die hem na aan het hart lagen zoals: geleerdheid en opvoeding, oorlog en vrede, kerk en kunst. De twee ‘kanten’ van de tentoonstelling – historische artefacten en autonome kunstwerken – werden op een voorbeeldige manier aan elkaar gekoppeld en met elkaar vermengd. Het samenbrengen van theorie (het intellectuele gedachtegoed van Erasmus) en de beeldende kunst zorgde kortom voor een interessante wederzijdse contextualisering.

Van doorslaggevend belang voor de tentoonstelling was hiervoor echter ook de tentoonstellingsvormgeving van kunstenaar Krijn de Koning in samenwerking met grafisch vormgever Tessa van der Waals, die de beeldende benadering van een ontrafeling van Erasmus’ gedachtegoed extra benadrukte. De grote, blauwe abstracte, ruimtelijke structuur zorgde voor een geconcentreerde kijkomgeving, waarin de veelheid aan materiaal toch overzichtelijk en behapbaar kon worden bekeken. Een vergelijkbare inzet van de abstracte ruimtelijke installaties van Krijn de Koning in een tentoonstelling was eerder te zien in de tentoonstelling The return of Religion and other Myths (2008, BAK basis voor actuele kunst). Daar waar in deze tentoonstelling de ingreep van Krijn de Koning echter de eenheid van de tentoonstelling leek te breken, was er in Erasmus in beeld sprake van een perfecte synergie tussen de ruimtelijke tentoonstellingsvormgeving en de werken en thema’s, die voortreffelijk met goede, inhoudelijke zaalteksten werden begeleid. Het gaf een sterke, actuele uitstraling aan de tentoonstelling en plaatste thema’s als ‘Oorlog en vrede’, ‘Iconoclasme’, ‘kerk en geloof’ in een bijzonder actueel perspectief. Er is zorgvuldig onderzoek gedaan naar alle aspecten van Erasmus’ leven en de impact van zijn geschriften op de kunst. Bij de tentoonstelling verscheen op basis daarvan een uitgebreide publicatie.

Read more

Antje Schiffers: Still uit de film 'Bringing the Cattle down from the alp' (2008)

Afgelopen vrijdag werd in het Fries Museum het boek 'Images of Farming' gepresenteerd. De uitgave, verzorgd door kunstenaars Wapke Feenstra en Antje Schiffers (myvillages.org) toont vanuit beeldende kunst en cultuuronderzoek een andere kijk op het boerenbedrijf.

Er zijn weinig onderwerpen die zoveel vooronderstellingen opleveren als de boerderij. Het reflecteren op beelden van de boerderij ligt op het snijvlak van cultuur, mythe vorming, erfgoed en beeldende kunst. Dit boek vraagt aandacht voor de beeldvorming rondom het boerenland met twintig (beeld)essays van kunsthistorici, cultuurwetenschappers, kunstenaars, landschapsarchitecten en anderen. De productie en de beeldvorming van zowel kunst als boer worden belicht.

De beeldbeschrijvingen zijn vanuit een multidisciplinair, ruraal en (kunst)historisch kader geschreven. Het beeldmateriaal en de artikelen tonen voorstellingen en interpretaties van het boerenbedrijf vanuit Duitsland, Nederland, Spanje, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. De redacteuren Antje Schiffers (D) en Wapke Feenstra (NL) zijn met Kathrin Böhm (UK/D) de oprichters van myvillages.org, een kunstenaarsplatform dat zich richt op het platteland als plaats van en voor culturele productie.

Tekst- en beeldbijdragen van o.m.: Susanne Cockrell, Marloes Eskens, Fernando Garcia Dory, Pietsie Feenstra, Wapke Feenstra, Amy Franceschini, Alexandra Gaba-van Dongen, Hubert Lobnig, Jack Luiten, Robert-Jan Muller, Roger Owen, Ted Purves, Paul Roncken, Maarten Rooijakkers en Antje Schiffers.

Images of Farming, Wapke Feenstra, Antje Schiffers (red.) | grafische vormgeving: Niels Schrader, Mind Design i.s.m. Miriam Thijssen | paperback | 15,5 x 22 cm | 224 pagina’s | rijkelijk geïllustreerd | Engelstalig | ISBN 978-94-90322-24-3 | www.japsambooks.nl Met steun van o.m. Mondriaan Stichting en Fries Museum.

The international Association of Art Critics( AICA) is a global organization, established in 1948, comprising art critics who are anxious to improve international cooperation in the fields of artistic creativity, mediation and endeavour. Freedom of expression is one of the hallmarks of a free and democratic society and any curtailment or breach of this basic civil right must be utterly condemned.

In this regard we are aware of and unreservedly deplore the increase generally in China of the detention of political and human rights activists, writers and lawyers. At this moment AICA totally condemns the recent detention by the Chinese authorities of internationally acclaimed artist Ai Wei Wei. With the previous demolishment of his Shanghai studio and the restrictive difficulties he has experienced  exhibiting in his home country  he has been shamefully treated and his fundamental human rights violated.

We add our voice to all the other cultural and political organisations in calling for the immediate release of Ai Wei Wei and the full restoration of his human rights and freedom of expression.

AICA Commission on Censorship and Freedom of Expression