Door Anne Berk, kunstrecensent van Kunstbeeld en het Financieele Dagblad

(afb.Still uit de film Vulture in the Studio van João Onofre, 2002. Courtesy galerie Tanya Rumpff. Tent. Bird Watching, Vishal Haarlem, 17/11-23/12)

Op 3 oktober vond er een debat plaats in Amsterdam op initiatief van het Fonds BKVB en het Mondriaanfonds over de verdeling van de kunstsubsidies. De Fondsen pleiten ervoor bij gelijkblijvend budget scherpere keuzes te maken. Meer geld voor presentatie van kunst (dus meer geld voor musea) en nadruk op het subsidiëren van topkunst. Daarmee wordt de basis onder het bestaan van veel kunstenaars weggeslagen, met een verarming van het kunstaanbod als gevolg.

In het begeleidende boek Second Opinion zijn er geen cijfers naar voren gebracht om dit beleidsvoorstel te schragen. Er is niet gekeken naar hoe het in andere landen toegaat. Er is geen onderbouwing door e.a in een bredere context te plaatsen. En van een discussie was geen sprake. Zelfs de protestbrief van Lisa Couwenbergh, die door ruim 400 kunstenaars is ondertekend, werd niet besproken. Een gemiste kans.

Overheidssteun noodzakelijk

Er heerst op dit moment een klimaat waarin het profijtbeginsel als toverwoord dient. De markt is het panacee voor alle problemen, maar dat gaat voorbij aan de historische ontwikkelingen en de positie van de kunstenaar daarin. In de 19de eeuw vallen het hof en de kerk weg als opdrachtgever. En de opkomende middenklasse vult het gat niet op. Vooral niet omdat de kunstenaar sinds de romantiek niet meer in opdracht werkt. Hij is een ‘ziener’ die zich niet richt op ‘de markt’. Vanaf de zijlijn biedt hij ons reflectie op ons bestaan en dat is zijn waarde. En dat is ook het verschil tussen de kunstenaar en zijn commercïele collega: de reclameontwerper. Daarmee is zijn bestaan onzeker. Zoals van Gogh, die bij leven nooit één schilderij heeft verkocht, ook al was zijn broer kunsthandelaar. Hoe had Van Gogh kunnen schilderen als zijn broer hem niet had ondersteund? Dergelijke mecenassen zijn nu met een loepje te zoeken. Als de staat zich terugtrekt als mecenas vallen kunstenaars in een financieel gat.

De inkomens van kunstenaars zijn achteruit gegaan.

Willem Drees stelde in 1949 de Contraprestatie in omdat hij constateerde dat kunstenaars er sinds het einde van de 19de eeuw op achteruit zijn gegaan (zie Onmetelijk Optimisme, kunstenaars en hun bemiddelaars 1945-1970, Waanders, 2007). Logisch, want de uurlonen zijn gestegen en met de ambitie om unieke, arbeidsintensieve producten te maken werkt een kunstenaar per definitie oneconomisch: Zelfs arbeidsintensieve industrieën slagen er in het Westen niet in om concurrerend te zijn…

De Contraprestatie/BKR is terecht afgeschaft, omdat de selectie niet kritisch genoeg was. Maar dat euvel is verholpen nu kunstenaars niet automatisch worden gesteund. Ze moeten steeds opnieuw beurzen aanvragen en de toets der kritiek doorstaan.  Read more

De Beeldende Kunstprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant is vrijdag 16 november uitgereikt aan kunstenaar Sjaak Langenberg (1968). De uitreiking van de prijs, een bedrag van Euro 10.000,- , door Commissaris van de Koningin Maij-Weggen,  vond plaats in het Jan Cunen Centrum in Oss, waar tevens een overzichtstentoonstelling van Langenberg van start ging.  De prijs werd aan Sjaak Langenberg toegekend wegens 'zijn unieke manier van werken als beeldend kunstenaar in relatie tot de openbare ruimte'. Hij brengt daarmee 'processen van belevingen van anderen op gang', aldus het juryrapport van het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Langenberg werd de afgelopen jaren bekend met zijn kunstwerken in de openbare ruimte, waar hij in samenwerking met onder meer planologen, omgevingsontwerpers, economen, boeren, dichters en filmers projecten op touw zette. In 1997 publiceerde hij 'Beeldhouwen met pleinvrees'. In 2004 maakte hij in opdracht van de Provincie Overijssel de film 'De Uitbreiding van polder Mastenbroek' (zie foto), waarin hij samen met boeren en planologen een plan voor een woningcooperatie opzet onder de titel 'Bouwen voor de Leegte'. Voor een overzicht van alle projecten ga naar www.sjaaklangenberg.nl .

Het Fonds BKVB heeft de winnaars bekend gemaakt van de 6 prijzen die het Fonds om het jaar uitreikt. Oeuvreprijzen zijn toegekend aan de schilder René Daniels (zie afb.: Alzumeazume) en de documentaire fotograaf Ad van Denderen (beiden in de categorie Beeldende Kunst), aan de industriëel ontwerper Bruno Ninaber van Eyben (categorie Vormgeving) en aan de architect en voormalig Rijksbouwmeester Wim Quist (categorie Bouwkunst). De prijs voor de Kunstkritiek is toegekend aan Hugues C.Boekraad (publicist over grafische vormgeving). De Benno Premselaprijs werd toegekend aan Renny Ramakers en Gijs Bakker (oprichters Droog Design). Aan de prijs is een geldbedrag van Euro 40.000,- verbonden. Daarmee is het een van de meest grote prijzen die in Nederland worden uitgereikt binnen de culturele wereld.

In het juryrapport wordt het werk van René Daniels, die in 1987 een hersenbloeding kreeg, genoemd als 'nog altijd fris, tijdloos en actueel en ook nu nog van invloed op nieuwe generaties kunstenaars'. Het werk van Ad van Denderen 'weet leed en esthetiek op een zuivere manier te combineren' in langlopende projecten als 'Go No Go' en 'Edges of the Mediterranean'. Bruno Ninaber van Eyben weet volgens het Fonds BKVB 'techniek en esthetiek op een harmonieuze manier met elkaar te verbinden'. Het oeuvre van Wim Quist 'staat als als een wolkenkrabber in de het landschap van de Nederlandse architectuur'. De kritische beschouwingen van Hugues C.Boekraad over grafische vormgeving hebben, aldus het juryrapport, 'vele generatie ontwerpers sterk beïnvloed en doen dat nog steeds'.

Ramakers en Bakker (zie afb.) tenslotte werden bekroond voor hun inzet, die Droog Design maakte tot een 'internationaal gerenommeerd label en designplatform met enorme impact'.

De prijzen worden uitgereikt op 25 januari 2008 tijdens een feestelijke bijeenkomst.     

In het kader van het project Citizens and Subjects, een voortzetting van de installatie van Aernout Mik in het Nederlandse paviljoen op de 52ste Biennale van Venetië (zie afbeelding, foto: Victor Nieuwenhuijs), organiseert BAK, basis voor actuele kunst te Utrecht een serie van onder meer lezingen, workshops, seminars en discussies onder de titel Practices and Debates. BAK organiseert deze serie, in samenwerking met onder meer het Van Abbemuseum, Universiteit van Utrecht en Witte de With, 'vanuit gedeelde bezorgdheid over en betrokkenheid bij de huidige (artistieke) culturele, sociale en politieke omstandigheden in Nederland en daarbuiten'. Kern is een bijdrage te leveren aan het publieke debat over angsten rondom veranderende nationale identiteiten.

Vrijdag 9 november wordt onder de titel Shaping Public Discourse: Daily Art Criticism een debat gehouden met als deelnemers Jennifer Allen, Samuel Herzog en Rutger Pontzen. Tijd: 16.00-19.00 uur in BAK, Lange Nieuwstraat 4, Utrecht. (Volgens de BAK website is het debat op 9 november volgeboekt.) Voor complete informatie over het project en evenementen klik op http://www.bak-utrecht.nl/?click[id_projekt]=44

 

Camiel van Winkel (kunsthistoricus en publicist) schreef op verzoek van het Fonds voor beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst een essay over de aard van het huidige beeldend kunstenaarschap. De mythe van het kunstenaarschap neemt scherp stelling in de actuele discussie over de maatschappelijke positie van de kunstenaar. De vraag wordt gesteld of kunstenaars dingen kunnen die andere mensen niet kunnen.

Op donderdag 15 november om 20.00 uur vindt een discussie plaats naar aanleiding van de publicatie van Van Winkel in Felix Meritis te Amsterdam. Deelnemers zijn Koen Brams (moderator), Ann Demeester, Marc Mulders, Frank Reijnders en Camiel van Winkel.

Locatie: Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam

Entree is vrij, maar reserveren noodzakelijk via post@fondsbkvb.nl of telefonisch 020-5231523.

Door een technische fout van onze server zijn alle illustraties van eerdere berichten op deze website verdwenen. Het is de server onmogelijk gebleken de afbeeldingen terug te halen. Wij bieden de lezers hiervoor onze excuses aan.

De webmaster. 

Er is ophef ontstaan in de wereld van de subsidies aan beeldend kunstenaars. Na het verschijnen van de uitgave Second Opinion door het Fonds BKVB en de Mondriaan Stichting over de toekomst van het subsidiesysteem, volgde een protestbrief, ondertekend door inmiddels 401 kunstenaars. Op 3 oktober organiseren beide instellingen een openbaar debat over de toekomst van de subsidies voor beeldende kunst in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. (klik voor tijd en reserveren op http://www.fondsbkvb.nl/00_home/content/nieuws/3614.php )

In Second Opinion doen directeuren Lex ter Braak van het Fonds BKVB en Gitta Luiten van de Mondriaan Stichting kritische uitspraken over het huidige subsidiesysteem. Ze stellen onder meer: 'er wordt met subsidiegeld steeds vaker kunst geproduceerd van middelmatige kwaliteit en de markt voor kunst blijft kunstmatig klein' en 'Het relatief royale subsidieaanbod voor individuele kunstenaars (-) brengt met zich mee dat de kunstenaar zich daar in eerste instantie toe verhoudt, eerder dan tot het publieke domein'.

Als reactie op deze uitspraken schreven kunstenaars Lisa Couwenbergh en Ewoud van Rijn een openbare brief aan Lex ter Braak, waarin zij hem verwijten met zijn plannen voor beperking van het subsidiegeld de nederlandse cultuur te verarmen in plaats van te verrijken: 'Ook artistieke innovatie vereist investeringen van de overheid'. Onder de 401 ondertekenaars bevinden zich kunstenaars als Rineke Dijkstra, Irene Fortuyn, Peter Struycken en Bas Meerman.

In een radiointerview bij De Avonden van de VPRO geeft Ter Braak een reactie op de kunstenaarsbrief. Klik om het interview te beluisteren op http://www.vpro.nl/programma/deavonden/afleveringen/35385869/items/36559357/ . Op de site van het Fonds BKVB is het geschreven antwoord van Ter Braak aan Lisa Couwenbergh te lezen: http://www.fondsbkvb.nl/00_home/content/nieuws/3613.php .  

Hieronder is de volledige brief van Couwenbergh en Van Rijn opgenomen:  Read more

Langs de A 4 bij Zoeterwoude staan in de Groote Westeindsche Polder twee honderd meter hoge windturbines. Kunstenaar Arnoud Holleman nam deze door Norman Foster ontworpen windmolens als uitgangspunt voor zijn kunstproject 'Nieuwkomer', een case-study van 'hoe we het', volgens Holleman, 'in Nederland doen'. Regelgeving en maakbaarheid van de samenleving resulteert volgens Holleman voor de één in verrommeling, voor de ander is het een gelukkig resultaat van consensusbeleid.

Het kunstproject van Holleman bestaat uit twee delen: een tekst van neon op de twee windmolens en een website. De website geeft met afbeeldingen en interviews een indruk van de verschillende belangen die met de komst van de twee molens in de oude polder zijn gemoeid. De molens lijken metafoor voor de nieuwkomers in de nederlandse samenleving; de discussie eromheen een afspiegeling van het zogenaamde vreemdelingendebat. Holleman interviewt onder meer de molenaar, een kweker, de omgevingsmanager van de A 4, een vertegenwoordiger van Weidevogelbeheer, historicus Herman Pleij en een polderbewoner. Gaandeweg wordt bij het beluisteren van de vraaggesprekken duidelijk dat hier het Nederlandse poldermodel in volle omvang heeft vormgekregen. Klik voor een bezoek aan de website op www.nieuwkomer.nl  

[photopress:Concerning_War_BAK_window_communication_at_the_entrance.jpg,full,alignleft] 

De AICA Oorkonde 2004-2006 is toegekend aan BAK basis voor actuele kunst te Utrecht. De leden van AICA hebben BAK, dat geleid wordt door artistiek directeur Maria Hlavajova, onlangs verkozen uit een shortlist van genomineerden waarop tevens de instellingen PSWAR (Public space without a Roof), SMBureauAmsterdam, SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte) en Kunst en Bedrijf BV stonden. De AICA Oorkonde wordt eind 2007 uitgereikt aan BAK basis voor actuele kunst tijdens een openbare bijeenkomst. De genomineerde instellingen werden tijdens de verkiezingsperiode aan de AICA leden voorgesteld met een korte introductie. Hieronder volgt de introductie van BAK. De overige introducties zijn te lezen in het nieuwsbericht van 7 augustus op deze site. (foto: Project Concerning War, BAK, 2005) Read more

[photopress:Isa_Genzken_512.jpg,full,alignleft]De Biënnale van Venetië, Art Basel, documenta 12 en Skulptur Projekte Münster 07: in de week van 8 tot 16 juni openden deze kunstmanifestaties bijna op hetzelfde moment. Hoofdredacteur van Kunstbeeld Robbert Roos ging de uitdaging aan en maakte zijn eigen Grand Tour langs de persopeningen. Van zijn reis, beginnend in Venetië en eindigend in Münster, hield hij een logboek bij. Zijn observaties betreffen niet alleen de beeldende kunst, maar ook zaken die hij langs het traject waarneemt. Hij veroorlooft zich in het logboek uitspraken die waarschijnlijk niet in gedrukte vorm in Kunstbeeld zouden verschijnen ('In Nederland waren we te bescheten om het grote beeld [de buttplug- kabouter van Paul McCarthy, RJM] in de écht openbare ruimte te zetten'). Lees het levendige verslag van Robbert Roos, met foto's van eigen hand, door hier te klikken op http://www.kunstbeeld.nl/GrandTour_2007/