Kunstcriticus Bert Jansen is tot onze spijt in augustus overleden, hij was al enige tijd ziek. Hij schreef als freelance kunstcriticus onder andere voor het Financieele Dagblad, Kunstlicht, Metropolis M en vele andere publicaties, hij cureerde tentoonstellingen en in 2015 promoveerde hij op een proefschrift over Marcel Duchamp. Hij was lid van AICA Nederland.
Saskia Monshouwer, bestuurslid van AICA Nederland, schreef een in memoriam.
Ik leerde hem kennen in de trein, ergens jaren negentig als ik me goed herinner. We waren beiden op weg naar Museum De Pont in Tilburg voor de opening van een expositie van de Canadese kunstenaar Jeff Wall. De journalistiek is een eenzaam vak. Je bent veel op pad, spreekt niet vaak met collegae, maar in dit geval ontwikkelde zich een prettig gesprek op initiatief van Jansen. Hij was vriendelijk en kordaat, nieuwsgierig met een vleug filosofische humor, bijzonder genoeg om de ontmoeting in herinnering te houden.
In de daarop volgende jaren liep ik Jansen met enige regelmaat tegen het lijf: In zijn hoedanigheid van criticus voor het Financieele Dagblad – hij werkte ruim 22 jaar voor die krant en schreef er 450 artikelen voor, aldus zijn website; in de periode dat hij docent kunstgeschiedenis was aan de KABK in Den Haag (van 2002-2008); maar ook in de jaren daarna, toen zijn onderzoek naar Marcel Duchamp de boventoon voerde. Hij analyseerde diens werk aan de hand van de materiële cultuur en de tijdschrift-conventies uit de vooroorlogse jaren, een aanpak die aansloot bij zijn kennis over Martial Raysse en het Nouveau Realisme waar hij in 1984 zijn eindscriptie kunstgeschiedenis over schreef. Jansen dacht over Duchamp vanuit diens gebruik van objecten dat tot een complex taal- en beeldspel leidde. Hoe dit functioneerde, liet Jansen onder andere zien aan de hand van de collectie objecten uit de tijd van Duchamp die hij zelf had aangelegd.
De dissertatie 'Chacun son Marcel'? Meerduidigheid in het werk van Marcel Duchamp waarmee hij in 2015 aan de universiteit Leiden promoveerde, is een goed leesbare studie waarin Jansen het werk van Duchamp niet alleen aan kunst en maatschappij relateert, maar ook aan het persoonlijke leven van de kunstenaar. De Bruid houdt van haar Vrijgezel, tenslotte verscheen in 2021 bij de Nederlandse Academie voor 'Patafysica. De tekst gaat over de rol van schrijver en kunstcriticus Gabrielle Buffet in het leven van Duchamp. De complexe amour fou van Duchamp, Buffet en haar (latere) man Francis Picabia zijn, zo stelt Jansen met grote precisie, gerelateerd aan het ontstaan van ‘Het grote glas’ van Duchamp.
"Chacun son Marcel”? is een titel met een vraagteken. Dat tekent Bert Jansen, als genereus mens, nieuwsgierig criticus en curator en karaktervol kunsthistoricus. Hem komt een eigen fietswiel toe en plezier in het zoemend spakenspel.
Zoals al aan de leden is meegedeeld is Joke de Wolf bij de verkiezingen afgelopen juli herkozen als voorzitter van AICA Nederland voor de komende drie jaar. Laurens Otto is vervolgens toegetreden als algemeen bestuurslid. Christel Vesters heeft na drie jaar bestuurslidmaatschap afscheid genomen van het bestuur. Klik hier voor een overzicht van alle bestuursleden.
Magdalena Abakanowicz, Bois le Duc, 1970-1971 in het Provinciehuis van Noord-Brabant. Foto: Rob Lipsius en Willeke Machiels
Op woensdagmiddag 9 juli organiseert AICA Nederland weer een zomersalon. Dit jaar gaan we naar de tentoonstelling 'Human Nature' van Magdalena Abakanowicz in het Noordbrabants Museum en het Provinciehuis van Noord-Brabant, allebei in 's Hertogenbosch. Op eigen gelegenheid kunt u eventueel 's ochtends naar het TextielMuseum in Tilburg. Zie voor meer informatie over de tentoonstellingen hier
We verzamelen om 12:00 op het Centraal Station van 's-Hertogenbosch (voor de Amsterdammers: er vertrekt om 11: 05 een directe trein vanaf Amsterdam CS).
Per bus, OV-fiets of te voet gaan we naar het Provinciehuis om Abakanowicz' monumentale werk Bois le Duc (1970-1971) te bekijken. Om 13:45 verzamelen we weer bij Het Noordbrabants Museum waar we worden ontvangen door Jacqueline Grandjean, directeur van het museum. Zij zal een introductie geven op de tentoonstelling, ze zal vertellen over het belang van de tentoonstelling voor Noord-Brabant het museum en de samenwerking met de twee andere instellingen. Hierna is er gelegenheid om samen de tentoonstelling te bekijken. Aansluitend drinken we samen een drankje op een terras in de buurt. Aanmelden vooraf graag met een mail naar AICA Nederland
De jaarvergadering van AICA Nederland is op 24 mei vanaf 19:30 uur in Perdu.
Op de agenda staan oa de presentatie van de twee kandidaten voor het voorzitterschap van AICA Nederland voor de komende 3 jaar : Laurens Otto en Joke de Wolf. Ook zullen de voor het eerst door de Nederlandse notaris goedgekeurde statuten aan de leden ter goedkeuring worden voorgelegd.
Leden van AICA Nederland krijgen binnenkort per mail de stukken toegestuurd samen met de uitnodiging.
Re-imagining the Global South: Art, Gender and Identity
University of Johannesburg, Johannesburg, South Africa, 27-31 October 2025
In 1973, Mobutu Sese Seko, the former president of Zaire, hosted the only AICA International Congress ever held on African soil. Nearly 50 years later, the tide has turned. The global movement for the reappropriation of African art is now unstoppable, driven by civil society. In this symbolic and powerful moment,AICA International’s 57th Congress will take place in democratic South Africa, marking 30 years since the fall of apartheid.
We are pleased to invite scholars, artists, and art critics to submit papers that fall within the topic of the Congress: Re-imagining the Global South: Art, Gender and Identity. This event will bring together voices from the Global South to discuss how art, gender, and identity intersect in both historical and contemporary contexts, offering a critical re-thinking of the relationship between art and the processes of colonization, marginalization, and diaspora.
The term ‘Global South’ is understood in this context to refer to any country or territory that has been colonized or marginalized in relation to the ‘centre’, which is predominantly defined by Europe and North America within the field of art history. The goal of this Congress is to foster discussions that challenge Eurocentric frameworks and reconsider the power dynamics within the global art world.
We invite papers that address, but are not limited to, the following themes:
Art Contributions to Defining the ‘Global South’ How can art be used as a medium for discussing and redefining the ‘Global South’ within the context of global art history?
Race and Gender in Artistic Careers
How do race and gender shape artistic careers in the Global South? How do these factors intersect with opportunities, recognition, and visibility?
Undoing Historical ‘Othering’ Through Art
In what ways can art and art criticism undo the historical processes of ‘othering’ and marginalization, particularly in terms of race and gender?
Women, Forced Migration, and Diaspora
How do artists from the Global South engage with the complex effects of forced migration and diaspora, particularly through the lens of gendered experiences?
Art as a Response to Gender-Based Violence
What role does art play in responding to and representing gender-based violence in the Global South?
Art as a Response to Race-Based Violence
How can art serve as both a reaction to and a form of resistance against race-based violence, particularly within the framework of colonial histories and ongoing racial injustices?
Indigenous and First Nations Art
What is the role of Indigenous and First Nations art in the Global South, and how is it received by contemporary art criticism? How can Indigenous art disrupt mainstream narratives in global art discourse?
Colonial Extractivism and Gendered Experiences
How do artists respond to the effects of colonial extractivism, and how do these responses illuminate gendered experiences of exploitation and displacement?
Gender and Race in Decolonial Artmaking
How do artists from the Global South use race and gender to inform decolonial artmaking practices? How does this challenge traditional colonial narratives?
Exposing Gendered and Colonial Bias in Art Criticism
What is the importance of art criticism in revealing gendered and/or colonial biases within both contemporary and historical art practices?
We welcome interdisciplinary approaches that engage with a range of art forms. Papers may focus on specific artists, movements, regions, or theoretical perspectives. Papers will be presented in person, at the University of Johannesburg. The working language of the Congress will be English.
Submission Guidelines:
● Abstracts for 20 min. presentations should be no longer than 300 words.
● Please include a short biography (150 words) of the author(s).
● Papers will be selected based on their relevance to the themes outlined above, originality, and scholarly contribution. The selection results will be announced by Monday 19 May 2025.
We look forward to receiving your submissions and to a stimulating exchange of ideas at this Congress. See you in Johannesburg!
Wat als de criticus ook poëzie en proza schrijft? Hoe verhouden de verschillende genres zich dan tot elkaar binnen één schrijfpraktijk? Daar gaan we het deze salon over hebben. Verwacht een avond waarin het ambacht van het schrijven centraal staat met inzichten vanaf de schrijftafel van een aantal veelzijdige schrijvers. We bespreken hoe kritisch en creatief schrijven zich tot elkaar verhouden en hoe je de kunst van anderen beoordeelt als je zelf ook maakt.
De gasten van de avond zijn:
Basje Boer
Fabienne Rachmadiev
Daniël Rovers
Moderatie: Zoë Dankert
Over de sprekers
Basje Boer schrijft essays, korte verhalen, romans en gedichten. Van haar verschenen Liggend naakt – Een essay over verkleden (2024), de essaybundel Pose – Over hoe we kijken en wie we spelen (2022), de romans Nulversie (2019) en Bermuda (2016) en de verhalenbundel Kiestoon (2006, De Arbeiderspers). Ze schrijft over film en popcultuur voor oa. De Groene Amsterdammer, de Volkskrant, Filmkrant en De Standaard.
Fabienne Rachmadiev is schrijver en kunsthistoricus. Ze promoveert op een proefschrift over hedendaagse kunst en ecologie in Centraal Azië vanuit een dekoloniaal perspectief. Eerder publiceerde ze fictie en essays in o.a. De Gids, DIG, nY, NRC, de Revisor, Samplekanon, Terras en Tirade. Over kunst schrijft ze voor De Groene Amsterdammer, De Witte Raaf en Metropolis M. Ze is adviseur bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst en redacteur bij tijdschrift Terras.
Daniël Rovers is schrijver en essayist. Zijn roman Vergeten meesters (2022) volgt vijf rondleiders in het Rijksmuseum Dutch Masters (het Dumas) in Amsterdam. Zijn meest recente boek is In één vloeiende beweging, over de schoonheid van sport. Van 2018 tot 2023 was hij redacteur van De Witte Raaf. Hij schrijft op onregelmatige basis over literatuur en kunst, en is verbonden aan de opleiding Creatief Schrijven Nederlands – Vrije Universiteit.
Praktisch:
Inloop: vanaf 19.00 uur
Panelgesprek: 19.30 – 21:00
Locatie: Perdu, Kloveniersburgwal 86, Amsterdam
Toegang is gratis. Aanmelden kan via een mail aan info@aicanederland.org
Over de AICA-Salon
Een aantal keer per jaar organiseren wij de AICA-Salons houden waarin AICA-leden en/of gastsprekers met elkaar in gesprek gaan over een actueel onderwerp dat betrekking heeft op de kunstkritiek. Ook het publiek wordt uitgenodigd om deel te nemen aan de discussie. Aansluitend is er een borrel. De Salons vinden meestal plaats in Perdu, aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam. AICA-leden zijn van harte welkom om zelf thema's aan te dragen, ook is het bestuur nadrukkelijk op zoek naar locaties buiten de Randstad om samen te komen. De AICA-Salons zijn ook toegankelijk voor belangstellenden die (nog) geen lid zijn van AICA-Nederland.
De foto op het affiche is van Verita Monselles, 'Roze anjers', 60 x 50 cm, 1975
Het idee voor deze Salon ontstond bij het overlijden van drie prominente kunsthistorici die hun stem lieten horen tijdens de Tweede Feministische golf en in de Stichting Vrouwen en Beeldende Kunst. Enkelen waren betrokken bij de expositie Feministische Kunst Internationaal die in 1979 in het Gemeentemuseum Den Haag begon en daarna op verschillende plaatsen in Nederland te zien was. De exposities leidden tot discussies: Wat is feministische kunst? Is dat kunst van vrouwen, kunst over feminisme, is het activistische kunst? De tentoonstelling kreeg ook veel kritiek. Toch luidde ze een belangrijke ontwikkeling in: vrouwen wonnen in de jaren die volgden terrein in onderzoek, beleid, directie én op zaal.
Toch zijn we er nog niet. April 2024 publiceerde de Boekmanstichting een rapport waarin de cijfers over vrouwelijke beeldend kunstenaars op een rij worden gezet. Het gaat veel beter, maar vrouwen verdienen nog steeds een stuk minder dan mannen, tenzij ze het kunstenaarschap ter zijde stellen voor een ‘echte’ baan. En op zaal? Daar durven de wetenschappers niets over te zeggen, omdat de beschikbare onderzoeken niet representatief zijn.
In deze AICA-Salon pakken we discussie op bij de beslissingen die genomen worden bij het aankopen en tonen van kunst. Hoe maak je beleid dat vrouwen daadwerkelijk vooruithelpt? Hoe doe je onderzoek en waarnaar? Is een 50/50-verdeling eerlijk? Hoe neem je als curator besluiten? Het gesprek met de panelleden wordt besloten met een gesprek met de zaal. We eindigen met de vraag: wat verwachten we van de schrijvende pers in het verbeteren van de positie voor vrouwen in de kunst?
Onze gasten zijn:
Andrea D. Davina, Directeur Stichting Niemeijer Fonds Bram Donders, onderzoeker verbonden aan het Van Gogh Museum Amsterdam Barbara Visser,kunstenaar en filmmaker Mirjam Westen, freelance curator, van 1991 – 2022 conservator hedendaagse kunst Museum Arnhem
ook sluit Lieke Wijnia aan, Hoofd Kennis & Collecties bij Stedelijk Museum Schiedam
Andrea D. Davina
Directeur van Stichting Niemeijer Fonds en groot voorstander van een vrouwenquotum in de (kunst-)wereld. Initiatiefnemer van de Theodora Niemeijer Prijs – de enige Nederlandse beeldende kunstprijs voor vrouwelijke kunstenaars. Het rapport over de positie van vrouwelijke beeldende kunstenaars dat werd uitgevoerd door de Boekmanstichting en in 2024 verscheen was een initiatief van het Niemeijer Fonds. De resultaten zijn op 28 maart 2024 overhandigd aan staatssecretaris Fleur Gräper van Cultuur en Media in het Mauritshuis in Den Haag.
Bram Donders
Bram Donders behaalde een bachelor- en masterdiploma Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht en specialiseerde zich in 19e-eeuwse beeldende kunst. Hij werkte als junior conservator bij het Van Gogh Museum en als onderzoeker bij Museum Boijmans Van Beuningen, waar hij zich richtte op vrouwelijke kunstenaars en donateurs. Momenteel onderzoekt hij bij het Van Gogh Museum het werk van de Franse kunstenares Eva Gonzalès (1847–1883) voor een tentoonstelling in samenwerking met het Petit Palais. Bram werd genomineerd als Museumtalent door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en ontving een NWO Museumbeurs voor zijn onderzoek naar vrouwelijke schenkers en erflaters.
Barbara Visser is een conceptueel kunstenaar, regisseur en documentairemaker. In de meeste projecten die zij doet onderzoekt zij de onzekere relatie tussen registreren en dramatiseren, het spel met begrippen als origineel en kopie en de manier waarop geschiedenis en herinnering gevormd zijn door het individu en de samenleving. Het werk van Visser werd wereldwijd op vele exposities en filmfestivals vertoond. Tot 2024 gaf zij leiding aan het ‘F for Fact’ master programma aan het Sandberg Instituut in Amsterdam.
Haar film Alreadymade (productiejaar 2023, duur 87 min.) is een zoektocht naar de waarheid achter Fountain van Marcel Duchamp, een reflectie op wat kunst kunst maakt en een poging om Elsa von Freytag-Loringhoven tot leven te brengen.
Mirjam Westen
Mirjam Westen is freelance tentoonstellingsmaker en publicist en werkte tot 2022 als conservator hedendaagse kunst in Museum Arnhem. Zij cureerde o.a. Elck zijn Waerom. Vrouwelijke kunstenaars in België en Nederland 1500-1950 (samen met Katlijne Van der Stighelen) (1999-2000); rebelle. Art & Feminism (2009); Female Power. Spirituality, matriarchy & empowerment (2013) en Your Voice Matters (2019). In 2024 was zij curator van Heksenkruid – decolonising botany (12e editie Beelden op de Berg). Op dit moment is zij voorzitter van de jury Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst.
Lieke Wijnia
Dr. Lieke Wijnia is Hoofd Kennis & Collecties bij Stedelijk Museum Schiedam, waar ze medeverantwoordelijk is voor collectievorming, programmering en collectiebeheer. Als conservator maakte ze eerder de tentoonstellingen Maria Magdalena (2021) en De Schepping van de Wetenschap (2024) bij Museum Catharijneconvent. Hier was ze ook verantwoordelijk voor het moderne & hedendaagse kunstbeleid en de verwervingen op dit terrein. Ze publiceert regelmatig over religie in hedendaagse kunst en is te beluisteren in de podcast Scheppingsdrift.
Moderatie en samenstelling Saskia Monshouwer
Dinsdag 25 februari. Locatie: Perdu, Kloveniersburgwal 86, Amsterdam. Toegang: gratis, ook voor niet-AICA-leden. Aanmelden via info@aicanederland.org wordt op prijs gesteld. Inloop: vanaf 19.00 uur
Panelgesprek: 19.30 – 20.30
Discussie met zaal: 20.30 – 21.00
Filmfragmenten: Alreadymade van Barbara Visser
Ter nagedachtenis aan
Tineke Reijnders (1941-2022), Liesbeth Brandt Corstius (1940-2022) en Wies van Moorsel (1935-2024).
Over de AICA-Salon
Tijdens de AICA-Salons houden AICA-leden en/of gastsprekers een prikkelende presentatie over een actueel onderwerp dat betrekking heeft op de kunstkritiek. Daarnaast is er volop ruimte voor discussie. Aansluitend is er een borrel.
De Salons vinden meestal plaats in Perdu, aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam. AICA-leden zijn van harte welkom om zelf thema's aan te dragen, ook is het bestuur nadrukkelijk op zoek naar locaties buiten de Randstad om samen te komen.
De AICA-Salons zijn ook toegankelijk voor belangstellenden die (nog) geen lid zijn van AICA-Nederland.
Schrijver en kunstcriticus Nadia de Vries is lid van AICA Nederland en heeft met steun van het AICA-reisfonds een lange bespreking kunnen schrijven van de tentoonstelling 'Electric Dreams. Art and Technology Before the Internet' in Tate Modern in Londen.
Ze schrijft onder andere: 'Electric Dreams lijkt puur gerealiseerd als commerciële geste, als tegengewicht voor de multimediale kunstattracties elders in Londen, als een vlucht door de twintigste-eeuwse innovatie dankzij machinekunst, en als een makkelijke manier om ‘moeilijke’ kunst te bekijken.'
Het artikel verscheen in het januari-februarinummer van De Witte Raaf, en is hier in z'n geheel terug te lezen.
Meer informatie over het AICA-reisfonds vindt u hier
Op vrijdagmiddag 24 januari om 15 uur bezoeken we gezamenlijk het vernieuwde museum Cobra in Amstelveen. Daar bekijken we de tentoonstelling 'The New Mother Sculptures', de speelse tentoonstelling die Ad de Jong maakte , en de tentoonstelling 'Voices From a Simmering City' van Sylvie Zijlmans & Hewald Jongenelis. De nieuwe directeur, Suzanne Wallinga, zal ons, leden van AICA Nederland, ontvangen en na een gezamenlijk museumbezoek willen we graag toosten op het nieuwe jaar.
Inloop vanaf 14:45 – toegang gratis op vertoon van AICA-kaart.
Vooraf aanmelden wordt op prijs gesteld – via info@aicanederland.org
Over 'The New Mother Sculptures': The New Mother Sculptures is een tentoonstelling samengesteld door de bekende Nederlandse kunstenaar en curator Ad de Jong. Ruim vijftig sculpturen van in Nederland woonachtige kunstenaars worden in een unieke setting getoond. Een speciaal aangelegde lemen vloer en een soundscape bieden de bezoeker een nieuwe manier om kunst te ervaren: niet alleen visueel maar met inzet van alle zintuigen.
Deelnemende kunstenaars:
Maria Roosen, Hilke Walraven, Corine Zomer, HW Werther, Annegret Kellner, Yair Callender, Kristine Hymøller, Hester Oerlemans, Henk Visch, Sachi Miyachi, Théophile Blandet, Lisa Sebestikova, Saar Scheerlings, Maya Berkhof, Maaike Kramer, WONNE, Job Koelewijn, Elena Giolo, Diana Scherer, Jonas Ohlsson, Izaak Zwartjes, Arjanne van der Spek, Esther de Graaf, Femmy Otten, Hans van den Ban, Gijs van Poecke, Klaartje van Essen, Laura Canha Malpique, Mickey Yang, Simon Wald-Lasowski, Rens Spanjaard, Ad de Jong, Jordan Herregraven, Loma Doom, Maartje Korstanje, Afra Eisma, Ellen Yiu en Suzanne Plomp.
PS: de volgende reguliere Salon is op 25 februari vanaf 19:30 in Perdu
De dissertatie 'Chacun son Marcel'? Meerduidigheid in het werk van Marcel Duchamp waarmee hij in 2015 aan de universiteit Leiden promoveerde, is een goed leesbare studie waarin Jansen het werk van Duchamp niet alleen aan kunst en maatschappij relateert, maar ook aan het persoonlijke leven van de kunstenaar. De Bruid houdt van haar Vrijgezel, tenslotte verscheen in 2021 bij de Nederlandse Academie voor 'Patafysica. De tekst gaat over de rol van schrijver en kunstcriticus Gabrielle Buffet in het leven van Duchamp. De complexe amour fou van Duchamp, Buffet en haar (latere) man Francis Picabia zijn, zo stelt Jansen met grote precisie, gerelateerd aan het ontstaan van ‘Het grote glas’ van Duchamp.
U moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.